اثر تاریخ کاشت و تنش گرما در مرحله گلدهی بر عملکرد دانه و اجزاء عملکرد رقم‌های کلزا (Brassica napus L.)

مرحله گلدهی کلزا در خوزستان با افزایش درجه حرارت و بروز تنش گرما مواجه است. هدف از این تحقیق ارزیابی اثر تاریخ کاشت و تنش گرما در مرحله گلدهی بر عملکرد دانه و اجزاء عملکرد سه رقم کلزای بهاره بود. آزمایش در مجتمع عالی آموزشی و پژوهشی کشاورزی رامین طی دو سال زراعی 83-1382 و 84-1383 اجرا گردید. آزمایش به صورت کرت‌های یک‌بار خرد‌شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی و در چهار تکرار پیاده شد که سه تاریخ کاشت یک‌ آذر، بیست‌ آذر و ده‌ دی به عنوان فاکتور اصلی و سه رقم کلزا Hyola-308، PF-7045/91 و Heros به عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج آزمایش نشان داد که تأخیر در تاریخ کاشت سبب کاهش معنی‌دار عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه و اجزاء عملکرد (به استثنای تعداد دانه در خورجین) شد. رقم‌ها از نظر عملکرد دانه و اجزاء عملکرد تفاوت معنی‌دار داشتند، اما از نظر عملکرد بیولوژیک متفاوت نبودند. رقم‌های Hyola-308 و Heros به ترتیب با 74/327 و 26/203 گرم در مترمربع، بیشترین و کمترین عملکرد دانه را تولید کردند. درجه حرارت آستانه تنش در مرحله گلدهی بین رقم‌ها اختلاف معنی‌دار نداشت و میانگین آن‌ها معادل 3/28 درجه سانتی‌گراد بود. در مرحله گلدهی، مجموع درجه حرارت‌های حداکثر روزانه بیشتر از 3/28 درجه سانتی‌گراد به عنوان واحد‌های تنش گرمایی محسوب گردید. با افزایش واحدهای تنش گرمایی در مرحله گلدهی، تعداد گل و تعداد خورجین در گل‌آذین اصلی و نسبت موفقیت گل‌ها در تبدیل به خورجین بارور کاهش یافتند، اما تعداد دانه در خورجین رقم Hyola-308 افزایش و در دو رقم دیگر کاهش نشان داد. بر اساس نتایج حاصل از این آزمایش، رقم‌های متوسط‌رس و دیررس کلزا برای منطقه خوزستان مناسب نیستند و رقم‌های زودرس توصیه می‌گردد.